Ukrayna-Rusya gerilimi Türkiye’yi nasıl etkiler?

Türkiye’nin her iki ülke ile sıkı ekonomik ilişkileri bulunuyor

ABONE OL

News

Şubat 22, 2022 15:01

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Selim Karahan skarahan@haberturk.com

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Donetsk ve Luhansk’ın bağımsızlığını tanıyacağını açıklaması Ukrayna krizini derinleştirdi. ABD ve NATO müttefiklerinin Rusya’nın son adımına cevabı beklenirken, bu ülkeye bir değişiklik olmazsa ekonomik yaptırımların getirilmesine kesin gözüyle bakılıyor.

Ukrayna krizinin küresel ekonomideki toparlanma çabalarına darbe vurması beklenirken coğrafi konumu ve ticari ilişkileri sebebiyle Türkiye’nin bu durumdan en fazla etkilenen ülkelerden birisi olacağı öngörülüyor.

Türkiye’nin gıdadan enerjiye, turizmden inşaata kadar Rusya ve Ukrayna’yla derin ekonomik ilişkileri bulunuyor. Türkiye’nin ihracatı 2021 yılında 225.4 milyar dolara yükselirken hem Rusya hem de Ukrayna en aka 20 ihracat pazarı arasında yer aldı.

İKİ ÜLKEYE DE İHRACAT ARTTI

TİM verilerine göre geçen yıl Rusya’ya ihracat bir önceki yıla göre yüzde 26.7 artarak 5 milyar 275 milyon dolara ulaştı. Rusya, böylece Türkiye’nin en aka 10. ihracat pazarı olurken, ihracattaki yekün payı da yüzde 2.55 olarak gerçekleşti.

2021’de Ukrayna’ya ise 2 milyar 501 milyon dolarlık ihracat yapıldı. Bu ülkeye ihracat bir önceki yıla oranla yüzde 32.3 yükseldi. Geçen yıl Ukrayna’nın Türkiye’nin ihracatındaki payı yüzde 1.2 oldu.

2021’de Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı 20 ülke (bin dolar):

Ülkeİhracat% Pay1.ALMANYA17.705.3878.572.BİRLEŞİK KRALLIK13.229.7096.413.ABD12.844.7196.224.İTALYA10.660.4735.165.İSPANYA9.241.9774.476.IRAK9.011.6594.367.FRANSA8.568.2824.158.HOLLANDA6.170.3252.999.İSRAİL6.134.7392.9710.RUSYA FEDERASYONU5.275.9752.5511.ROMANYA4.869.8462.3612.BELÇİKA4.683.1782.2713.POLONYA4.479.5722.1714.MISIR4.038.5971.9615.BULGARİSTAN3.642.2841.7616.ÇİN3.347.6181.6217.BAE3.219.0471.5618.YUNANİSTAN2.913.5281.4119.FAS2.857.3641.3820.UKRAYNA2.501.1811.21

MEYVE-SEBZE İLK SIRADA

Geçen yıl Rusya’ya yapılan ihracatın 1 milyar 14 milyon dolarını yaş meyve ve sebze ihracatı oluşturdu. Bu sektörü 705 milyon dolarla otomotiv, 561 milyon dolarla kimya endüstrisi takip etti. Geçen yıl yüzde 50.9 ile otomotiv sektörünün Rusya’ya ihracatında dikkat çekici bir artış yaşandı.

Geçen yıl Rusya’ya yaş meyve sebze ihracatı 1 milyar doları aştı:

(BİN DOLAR)20202021Yaş Meyve ve Sebze949.030,361.014.099,86Otomotiv Endüstrisi467.739,35705.971,47Kimyevi Maddeler ve Mamulleri434.292,36561.028,76Makine ve Aksamları386.873,53481.198,63Tekstil ve Hammaddeleri268.988,11298.334,89Hazırgiyim ve Konfeksiyon229.747,21286.500,35Elektrik ve Elektronik193.799,32259.755,35Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller140.943,29258.885,19Demir ve Demir Dışı Metaller179.962,53227.932,58İklimlendirme Sanayii167.775,55219.861,89Gemi, Yat ve Hizmetleri139.926,71188.468,17Çelik94.662,04140.321,41Deri ve Deri Mamulleri101.272,04133.118,46Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri99.139,11122.991,63Mobilya, Kağıt ve Orman Ürünleri49.555,2781.997,20Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri60.413,2061.837,91Madencilik Ürünleri50.186,5153.473,76Halı21.669,2436.513,46Mücevher19.945,1630.127,76Kuru Meyve ve Mamulleri25.819,9326.339,38Fındık ve Mamulleri24.455,3924.205,44Savunma ve Havacılık Sanayii26.979,5419.558,03Tütün17.423,6019.319,88Meyve Sebze Mamulleri10.448,4116.304,50Diğer Sanayi Ürünleri1.806,333.493,77Zeytin ve Zeytinyağı1.833,822.878,28Süs Bitkileri ve Mamulleri231,491.457,06

UKRAYNA’YA SAVUNMA İHRACATI YÜZDE 558 ARTTI

Ukrayna’ya yapılan ihracatın sektörel dağılımına bakıldığında ise geçen yıl ilk sırayı 504 milyon 366 bin dolarla kimya endüstrisi aldı. Bunu 295 milyon 257 bin dolarla çelik ihracatı, 220 milyon 792 bin dolarla otomotiv ve 216 milyon 749 bin dolarla meyve-sebze ihracatı takip etti.

Ukrayna’ya ihracatta geçen yıl en dikkat çekici artış yüzde 558 ile savunma sanayiinde yaşandı. Bu artışta İHA ve SİHA ihracatı etkili oldu.

Ukrayna’ya ihracatta kimyevi maddeler ilk sırada:

(BİN DOLAR)20202021Kimyevi Maddeler ve Mamulleri355.067,01504.366,06Çelik171.159,86295.257,40Otomotiv Endüstrisi176.590,88220.792,42Yaş Meyve ve Sebze194.702,22216.749,22Makine ve Aksamları153.400,62210.422,86Hazırgiyim ve Konfeksiyon157.396,71173.025,13Savunma ve Havacılık Sanayii18.899,96124.301,18Elektrik ve Elektronik139.473,37123.439,20Tekstil ve Hammaddeleri116.524,00114.654,68İklimlendirme Sanayii62.874,0492.980,40Demir ve Demir Dışı Metaller71.218,0688.333,48Mobilya, Kağıt ve Orman Ürünleri39.010,6069.869,39Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri60.373,7064.778,32Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri59.081,0957.293,14Madencilik Ürünleri21.556,5628.093,78Fındık ve Mamulleri24.314,7927.432,64Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller14.969,3519.853,27Deri ve Deri Mamulleri15.349,4419.730,54Halı11.675,6714.961,96Tütün7.471,1712.326,01Mücevher8.515,377.873,27Kuru Meyve ve Mamulleri6.036,297.584,09Meyve Sebze Mamulleri1.976,883.289,12Diğer Sanayi Ürünleri871,001.520,30Zeytin ve Zeytinyağı726,861.050,94Gemi, Yat ve Hizmetleri348,19751,74Süs Bitkileri ve Mamulleri352,36450,64

İTHALATTA ÇİN’İ GERİDE BIRAKTI

Türkiye’nin ithalatı geçen yıl yüzde 23.6’lık artışla 271 milyar 424 milyon dolara ulaştı. Rusya’dan ithalat ise 2020 yılına göre yüzde 62.4 artarak 28 milyar 959 milyon dolara ulaştı. Rusya böylece Çin’i geride bırakarak Türkiye’nin geçen yıl en aka ithalat pazarı oldu. Türkiye’nin ithalatındaki payı yüzde 10.7’yi aştı.

Ukrayna’dan ithalat ise geçen yıl yüzde 74.7’lik artışla 4 milyar 524 milyon dolara çıktı. Böylece Ukrayna Türkiye’nin en aka 10. ithalat pazarı konumuna yükseldi.

Geçen yıl en fazla ithalat yapılan 20 ülke:

20202021 Ülkelerİthalat (bin $)Pay (%)İthalat (bin $)Pay (%)Değişim(%)1-Rusya17.829.3098.128.959.03610.762.42-Çin23.041.35410.532.240.18111,939.93-Almanya21.732.7599.921.756.5788.00.14-ABD11.524.9515.313.150.6014.814.15-İtalya9.199.6174.211.561.7224.325.76-Fransa6.988.0743.27.931.4312.913.57-Hindistan4.830.1152.27.936.1412.964.38-Güney Kore5.734.2682.67.595.2452.832.59-İspanya5.039.4282.36.311.6242.325.210-Ukrayna2.590.3751.24.524.9071.774.711-Birleşik Krallık5.582.6662.55.559.2952.0-0.412-Hollanda3.628.5861.74.508.3711.724.213-Japonya3.743.3731.74.389.0581.617.214-Suudi Arabistan1.719.6680.83.456.4151.3101.015-Malezya1.989.9630.93.098.0691.155.716-Belçika3.716.0881.75.628.1432.151.517-Romanya2.769.2531.33.434.4341.324.018-Polonya3.005.1081.43.635.8581.321.019-İran1.192.7180.52.823.7001.0136.720-Yunanistan1.320.9760.62.162.1390.863.7

4.4 MİLYAR DOLARLIK TARIM ÜRÜNÜ

Rusya ve Ukrayna gıdada her geçen yıl Türkiye için daha önemli bir ithalat pazarı haline geliyor. Rusya Tarım Bakanlığı verilerine göre, Rusya geçen yıl 36 milyar dolarlık ziraat ürünü ihracatı gerçekleştirdi. Türkiye yüzde 12 hisse ile Rusya’nın en fazla ziraat ürünü sattığı ülke oldu. Rusya 4.4 milyar dolara ulaşan Türkiye’ye ziraat ihracatını 2030’a kadar 5 milyar dolara çıkarmayı hedefliyor.

Türkiye’nin ziraat ithalatında son yıllarda bilhassa buğday, arpa, darı, çavdar, mısır gibi, un gibi ürünlerin yer aldığı hububat ithalatı önemli bir yer alıyor. Hububat ithalatı son 5 yılda 1.4 milyar dolardan 4.1 milyar dolara yükseldi. TÜİK verilerine göre Türkiye tükettiği buğdayın yüzde 89’unu iç üretim ile karşılayabiliyor, kalanı ise ithal ediliyor.

Buğday ithalatında Ukrayna ve Rusya’nın yekün payı geçen yıl yüzde 80’i aştı. Dolayısıyla olası bir savaşta bu ürünü ithal etmesi neredeyse imkansız hale geleceği için, Türkiye’deki başta buğday olmak üzere tahıl fiyatlarında artış yaşanması olası görünüyor.

DOĞALGAZ İÇİN KRİTİK

Rusya’nın ithalatta ilk sıraya yükselmesinde geçen yıl artan enerji fiyatları etkili oldu. Rusya, Türkiye’nin en aka doğalgaz sağlayıcısı olmaya geçen yıl da devam etti. EPDK son olarak kasım verilerini açıkladı. Buna göre kasım ayında Türkiye’nin yekün doğalgaz ithalatında Rusya’nın payı yüzde 32.03 oldu

2020 Kasım2021 Kasım İthal Edilen ÜlkeMiktarPay(%)MiktarPay(%)Değişim (%)Rusya2.435,9047.271.617.4032.03-33.6ABD00833.0216.5100İran790.3215.34796.0215.770.72Azerbaycan1.064.3920.66607.512.03-42.93Mısır00584.8411.58100Cezayir539.410.47428.778.49-20.51Trinidad ve Tobago0093.121.84100Katar132.92.5888.291.75-33.56Nijerya190.143.6900-100Genel Toplam5.153.041005.048.95100-2.02

Rusya’nın payı Mısır ve ABD’den doğalgaz ithal edilmeye başlanmasıyla geriledi ancak bu ülke Türkiye’nin doğalgaz arzı için en önemli ülke olmaya devam ediyor.

Türkiye’nin doğalgaz ithalatının ülkelere göre dağılımı (Kasım 2021):

Türkiye’nin Rusya’yla 1997 ve 1998 tarihli iki tane doğalgaz anlaşması bulunuyor. 1997 tarihli ve 2025 yılına kadar geçerli olan pakt kapsamında yıllık 16 milyar metreküp doğalgaz, Mavi Akım üzerinden Türkiye’ye aktarılıyor. 2021 sonunda süresi dolan Türk Akım’dan iletilen, yeniden pakt sağlamaya çalışılan doğalgazın ise 4 milyar metreküpü özel sektör; 4 milyar metreküpü BOTAŞ aracılığıyla aktarılıyordu.

Rusya ve Ukrayna bunun yanında Türkiye’nin en önemli döviz kaynaklarından olan turizm sektörü için de hayati öneme sahip pazalar. TÜİK verilerine göre geçen yıl Türkiye’ye 29 milyon 357 bin turist geldi. Toplam turizm geliri 24.4 milyar doları aştı.

TURİZMDEKİ PAYLARI YÜZDE 24

Rusya geçen yıl Türkiye’ye 4 milyon 656 bin şahıs ile Türkiye’ye en fazla turist yollayan ülke oldu. Rusya’yı 3 milyon 13 bin ile Almanya ve 2 milyon 55 bin ile Ukrayna takip etti. Gelen turist sayısında Rusların payı yüzde 15.7, Ukraynalıların payı ise yüzde 8.6 oldu.

2021’de en fazla turist gelen 10 ülke:

ÜlkeTurist sayısı1Rusya4.656.9622Almanya3.013.3493Ukrayna2.055.4184Bulgaristan1.381.1045İran1.090.4516Irak819.8297Hollanda634.5138Fransa617.0759Azerbaycan451.22610Birleşik Krallık380.949

12.8 MİLYAR DOLARLIK İNŞAAT PROJESİ

Rusya tüm bunların yanında Türk inşaat sektörü için de aka ehemmiyet arz ediyor. Türkiye Müteahhitler Birliği verilerine göre Türk inşaat şirketleri geçen yıl yurtdışında yekün proje bedeli 29 milyar 328 milyon dolarlık amel üstlendi.

2021 yılında en fazla proje üstlenilen ülke 11.2 milyar dolarla Rusya oldu. Rusya’yı 3.6 milyar dolarla Irak, 1.9 milyar dolarla Tanzanya ve 1.6 milyar dolarla Ukrayna takip etti. Yani Ukrayna ve Rusya’da Türk şirketleri yekün yaklaşık 12.8 milyar dolarlık proje üstlendi.